Arbeiders zullen kunstenaars worden

Het ritme van de drukpers. De geur van verse inkt op papier. De droogtijd van het drukwerk – tijd om uit het raam te staren, een sigaartje op te steken en na te denken. Hendrik Nicolaas Werkman (1882-1945) wist zijn eigen wereld te creëren en sloot zich het liefst af voor alle persoonlijke malaise. Dromer, drukker, zakenman, kunstenaar, vrouwenliefhebber, vader, broer en Groninger: Werkman was het allemaal, hoewel niet in elke rol even succesvol.

Hij trouwde drie keer, had diverse vriendinnen, was vader van vier kinderen met wie hij een moeizame band had, raakte gebrouilleerd met zijn broers en kwam pas na zijn veertigste tot de kunst. Hij werd een van de bekendste leden van Groninger kunstvereniging De Ploeg en kreeg vooral postuum bredere waardering voor zijn oeuvre. Musea van New York tot Groningen en Amsterdam bezitten zijn werken.

Hoezeer speelde zijn Groningse afkomst een rol in zijn ontwikkeling tot kunstenaar? Wat vertelt zijn familiegeschiedenis over hem en hoe was Werkman als jongeman, als kunstenaar-in-wording? In Arbeiders zullen kunstenaars worden neemt Elvira Werkman – geen familie – de lezer mee terug in de tijd. Ze schetst een tijdperk van ruim twee eeuwen vol verandering.

Haar boek begint bij arme dagloners die het Groninger land bewerken. Dan ontvouwt zich een bijzonder verhaal dat via de Slag bij Waterloo, de veeartsenij in Nederland, leesgezelschappen, stoommachines en drukpersen naar twee wereldoorlogen voert. Tegen deze achtergrond, die van een snel moderniserende wereld, tekent ze Werkmans behoefte aan expressie: hoe hij zich losmaakte van verwachtingen en tradities en zijn eigen weg vond.