Hoopvol pessimisme

In tijden van crisis moeten we optimistisch blijven: een positieve blik, vertrouwen in vooruitgang, de moed erin houden. Maar wat als die vorm van optimisme ons juist verhindert om de werkelijkheid onder ogen te zien? In Hoopvol pessimisme pleit filosoof Mara van der Lugt voor een radicale herwaardering van het pessimisme. Niet als cynisme of gelatenheid, maar als een doordachte houding die ons juist aanzet tot handelen en morele verantwoordelijkheid.

Aan de hand van schrijvers en denkers als J.R.R. Tolkien en Mary Shelley, Albert Camus en Jonathan Lear nodigt Van der Lugt ons uit om opnieuw na te denken over optimisme en pessimisme, hoop en wanhoop, activisme en verdriet. Ze laat zien dat hoopvol pessimisme geen tegenstrijdigheid is, maar een vruchtbare houding die verdriet en kwetsbaarheid niet wegdrukt, maar erkent – en daarin ruimte vindt voor echte betrokkenheid en actie.

‘Veel activistische bewegingen zijn voortgekomen uit een soort pessimisme, uit een diepe bereidheid om de ernst van de situatie onder ogen te zien. Pessimisme wordt vaak gedefinieerd als de overtuiging dat alles slechter wordt, en daarop volgt dan de zogenaamde wijsheid dat er dan geen reden tot handelen is. Maar waarom volgt dat? En waarom volgt niet precies hetzelfde voor optimisme? Als dat laatste de overtuiging is dat alles toch wel beter wordt, waarom zou dat ons dan wél aanzetten tot handelen?’ – MARA VAN DER LUGT IN DE GROENE AMSTERDAMMER

Mara van der Lugt (1986) studeerde filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, en is sinds 2021 verbonden aan University of St Andrews in Schotland. Hoopvol pessimisme verscheen in het Engels bij Princeton University Press (2025).